Μια Ανιστόρητη Άποψη από Ιστορικό

Ο Ιστορικός Β. Κρεμμύδας και ο «μύθος» της συνεργασίας κεφαλαίου και εργασίας στο προεπαναστατικό εμπορικό ναυτικό.
Αυτή την άποψη την «προοδευτική» διατύπωσε ο ιστορικός, μιλώντας για πρόσφατο βιβλίο του, με το οποίο τάσσεται κατά του «μύθου» του Κρυφού Σχολειού και άλλων ιστορικών δεδομένων.
Μας είπε, λοιπόν, και τα εξής για αυτόν τον «μύθο» του Εμπορικού Ναυτικού της προεπαναστατικής Ελλάδας, τον οποίο έπλασε μετά την απελευθέρωση ο Υπουργός Οικονομικών Γ. Φιλάρετος (1848-1929) (Εκπομπή του Τσιλιμίδι στο Real FM, 20 Μαρτίου 2016 «Βάλε κι’ άλλο πιάτο στο τραπέζι».

Είναι προφανές ότι ο καθηγητής της ιστορίας βρίσκεται σε πλήρη άγνοια ως προς αυτό το αναμφισβήτητο ιστορικό ζήτημα. Κατ’ αρχάς, ως προς τον Φιλάρετο σημειώνω τα εξής έργα του, τα οποία χρησιμοποίησα για την εκπόνηση της δικής μου σχετικής εργασίας:

Πολιτείαι και Κοινότητες, Αθήνα 1902
Συνεργασία και Συνεταιρισμοί Αμπελακίων, Ύδρας, Σπετσών, Ψαρών Αθήναι 1927, και
Η Ελληνική Ναυτιλία κατά τας Παραμονάς της Επαναστάσεως του 1821, Αθήναι 1907.

Από τα τρία αυτά έργα συνάγεται ότι ο Γ. Φιλάρετος δεν ήταν άμοιρος της ιστορίας επί του θέματος όπως ο ιστορικός Β. Κρεμμύδας.

Έρχομαι όμως πιο κοντά και πιο συγκεκριμένα στο θέμα από τη δική μου άμεση γνώση και έρευνα του ζητήματος, που προκύπτει από το εξής συμπτωματικό γεγονός. Με την ευκαιρία των 150 χρόνων από την κήρυξη της Επαναστάσεως του ’21 η ΑΤΕ, δια μέσου της Ακαδημίας Αθηνών, προκήρυξε το 1971 μυστικό διαγωνισμό για την αθλοθέτηση βραβείου, με χρηματικό έπαθλο 40.000 Δρχ. και θέμα: «Το πνεύμα της συνεργασίας εις τον οικονομικόν τομέα εν Ελλάδι κατά τας παραμονάς της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Συμβολή του πνεύματος αυτού εις την επιτυχίαν του αγώνος. Προσπάθειαι και πηγαίαι εφαρμογαί συνεταιριστικής οργανώσεως του νόμου 602/1915 «Περί Συνεταιρισμών».

Για δύο χρόνια ερεύνησα το θέμα, συνέγραψα την εργασία και την κατέθεσα στην Ακαδημία με σφραγισμένο φάκελο, με το συνθηματικό όνομα: «Ο Συνεταιρισμός και η Παιδεία είναι δύο μορφές της ίδιας ιδέας, είναι δύο φτερούγες για την ίδια πτήση, την πτήση προς την ανθρώπινη πρόοδο». Αυτό το όνομα είχε ο συγγραφέας της μελέτης, ως διαγωνιζόμενος. Το έγραψα και άλλοτε το επαναλαμβάνω και τώρα. Την ημέρα του Αγίου Νικολάου, 6 Δεκεμβρίου 1973, χτυπά το τηλέφωνο και ακούω με έκπληξη τη γνωστή φωνή του δασκάλου μου στην Πάντειο Σχολή και τότε ακαδημαϊκού και διωκομένου από το στρατιωτικό καθεστώς αειμνήστου Μ. Στασινόπουλου, Προέδρου του Συμβουλίου Επικρατείας και μετέπειτα πρώτου Προέδρου της Δημοκρατίας.

Ο δάσκαλος μου λέει: «Κύριε Παπαγαρυφάλλου χαίρω πάρα πολύ που υπήρξατε μαθητής μου. Σήμερα απεσφραγίσθησαν οι φάκελοι και η Ακαδημία βράβευσε το έργο σας. Θέλω να σας δω». Έτσι πήρα αυτή την επιστημονική διάκριση και το ποσό των 40.000 Δρχ., με τούτα τα λόγια: «Μετά πρότασιν της Τάξεως των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών και απόφασιν της Ολομέλειας  απονέμεται …. Έπαινος εις τον κύριον Παναγιώτη Παπαγαρυφάλλου μετά χρηματικού επάθλου Δρχ. 40.000 …. Η υποβληθείσα εργασία είναι προϊόν μόχθου μεγάλου». Πράγματι αυτή η εργασία, την οποία άρχισα μετά την απόλυσή μου από την εξορία, ήταν προϊόν μόχθου μεγάλου αφού καταλάμβανε 700 σελίδες δακτυλογραφημένες με 2500 βιβλιογραφικές παραπομπές. Στο σχετικό πίνακα της βιβλιογραφίας, όταν το έργο εκδόθηκε το 1976, η βιβλιογραφία καταλαμβάνει 13 πυκνογραμμένες σελίδες (623-637). Περιορίζομαι στην αναφορά μόνο των 16 τόμων του Αρχείου Κοινότητας Ύδρας, το οποίο αν συμβουλευόταν ο εν λόγω ιστορικός δεν θα έλεγε και δεν θα έγραφε αυτά τα ανιστόρητα.

Πριν διατυπώσω το γενικό συμπέρασμα πρέπει να σημειώσω ότι η συνεργασία κεφαλαίου και εργασίας δια μέσου των ναυτικών συνεταιρισμών κατά την προεπαναστατική περίοδο, αναφέρεται κυρίως στα νησιά  Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά, όπου άνθησαν, πρόκοψαν και συγκέντρωσαν πλούτη, τα οποία διέθεσαν στον Αγώνα. Στην έρευνά μου αυτή υπάρχει και το κεφάλαιο: «Το εις τας τρεις νήσους υφιστάμενον συνεταιριστικόν πνεύμα κατά τους προ της επαναστάσεως χρόνους», το οποίο παραπέμπει σε 67 πηγές από το Αρχείον Ύδρας και τον Κ. Παπαρρηγόπουλο ως τον Σ. Τρικούπη και τον Δ. Κόκκινο (σελ. 49-71). Σύσσωμη η ιστοριογραφία εξαίρει αυτή την συνεργασία και την τεράστια συμβολή της στην επιτυχή έκβαση της εθνεγερσίας. Μόνο ο ιστορικός Κρεμμύδας δεν είδε και δεν διάβασε τίποτε από όλα αυτά. Μάλιστα στις σελίδες 57. επ. καταγράφονται οι τρόποι διανομής των κερδών ανάμεσα στους καραβοκυραίους και τους συντροφοναύτες. Δίνω μόνο τούτη την γοητευτική πράγματι περιγραφή του ιστορικού Γ. Κριεζή, ο οποίος αναφέρεται στην Ύδρα: «Μετά την επιστροφήν του πλοίου εις την Ύδραν, την προσεγγίζουσαν Κυριακήν … οι συμμέτοχοι αυτού και άπαν το πλήρωμα συναθροίζοντο μετά των γυκαικών αυτών εις την οικίαν του πλοιάρχου, φέροντες μεθ’ εαυτών οι μεν άνδρες οίνον οι δε γυναίκες άρτον.

 Μετά … οι μεν άνδρες αποσύροντο εις τινα γωνίαν της οικίας  και καθήμενοι καταγής εθεώρουν τους λογαριασμούς του πλοίου, οι δε γυναίκες μετά της οικοδεσποίνης, ενησχολούντο εις την προπαρασκευήν του απλουστάτου συμποσίου. Εκ δε του προκύψαντος κέρδους αφήρουν πρώτον τα έξοδα του πλοίου, το δε μείναν κέρδος διηρείτο εις τόσα μέρη όσοι ήσαν και οι ναύται …  Μετά την ούτω διανομήν των κερδών εκάθιζον εις τα τραπέζας ευθυμούντες μετά των λυρών και των χορών άχρι της εσπέρας η δε συνήθεια αύτη επεκράτει μέχρι του 1790» (βλ. την πιο πάνω εργασία μου, η οποία εκδόθηκε το 1977 δαπάνες του γράφοντος, υπό τον τίτλο: «Η διάρθρωση της αγροτικής οικονομίας και των θαλασσίων μεταφορών στην Ελλάδα πριν και μετά την επανάσταση του 21» (και το εδώ παράθεμα, σελ. 59-60).

Όμως, φειδόμενος του χώρου του σχολίου, δεν αντέχω να μην παραθέσω και τούτη την περιγραφή του Γάλλου ερευνητού  Φρ. Μπουλανζέ ο οποίος αναφέρεται στα τρία νησιά μας: Ύδρα, Σπέτσες, Ψαρά. Γράφει: «… Το καθαρόν υπόλοιπον που διενέμετο εις 69 μερίδας (παρτίδας) ως ακολούθως: «Υπέρ του πλοίου 10 μερίδες. Εις τους ναυτοδανειστάς 10 μερίδες. Εις τον πλοίαρχον 3. Εις τον λογιστήν (γραμματικόν) 2. Από μια εις έκαστον των αρχιναυτών. Εις τον μάγειρον 2. Εις έκαστον των τεσσάρων καλυτέρων πηδαλιούχων ανά μία και ημίσειαν. Εις έκαστον των τριάκοντα ναυτών ανά μίαν. Εις έκαστον των τεσσάρων Ναυτοπαίδων ανά ημίσειαν» (βλ. οπ.π. σελ. 61).

Συμπέρασμα ιστορικό και αδιάσειστο: Στην προεπαναστατική Ελλάδα υπήρξαν, άνθισαν και κάρπισαν οι Ναυτικοί Συνεταιρισμοί, που αποτέλεσαν παγκόσμια πρωτοτυπία στον τομέα συνεργασίας κεφαλαίου και εργασίας. Παραλείπω τις τόσες και τόσες επαινετικές κριτικές που αρχίζουν από τον πρόλογο του τότε Πρυτάνεως της Παντείου Σχολής οικονομολόγου αειμνήστου Ι. Πίντου, που έγραφε ότι αυτή η εργασία «ερευνά με ιστορικήν πληρότητα και επιστημονικήν μεθοδολογίαν, την  προσφορά και την οργάνωσιν των ναυτικών συνεταιρισμών των Ελλήνων κατά την κρισιμοτάτην εκείνην περίοδον» και της εφ. «Τα Υδραϊκά Νέα», που συνιστούσαν «να εισαχθεί εις τα βιβλιοθήκας των Σχολείων και των Πνευματικών Ιδρυμάτων» και παραμένω μόνο στις λίγες αράδες που έγραψε ο γνωστός οικονομολόγος Γιάννης Μαρίνος στο εξώφυλλο του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» (φ. της 28 Μαρτίου 1974): «Πρωτοποριακή οργάνωση των  ναυτιλιακών επιχειρήσεων στην προ του 1821 Ελλάδα», ενώ στο εισαγωγικό του σημείωμα έγραφε και τα εξής: «Συνεταιρισμοί κεφαλαίου και εργασίας και συμμετοχή των εργαζομένων στα κέρδη» (τίτλος) και υπότιτλος: «Δύο ανθούντες θεσμοί της προ του 1821 Ελλάδος, που δημιούργησαν την μεγάλη εμπορική ναυτιλία της εποχής εκείνης και που ξεχάσθηκαν μετά την επανάσταση για να τους ανακαλύψει μόλις τελευταία η Δύση».  Συνεχίζοντας στο κείμενο γράφει: «Η ογκώδης αυτή και επίκαιρη εργασία… μας υπενθυμίζει ότι η «Τουρκοκρατηθείσα Ελλάς είναι η  πατρίδα του θεσμού των συνεργατικών εταιρειών» και ότι «η καταπληκτική εμπορική ναυτιλία, που άνθησε κατά την περίοδο προ της Επαναστάσεως και χάρις στη οποία έγινε δυνατή η απελευθέρωση της χώρας, στηρίχθηκε στη στενή συνεργασία εργοδοσίας και εργαζομένων καθώς και τη συμμετοχή των τελευταίων στα κέρδη… οι προηγμένοι αυτοί θεσμοί της φιλελευθέρας οικονομίας, που μόλις τελευταία παίρνουν συγκεκριμένη μορφή και στη Δύση (ιδίως η ακόμα αμφισβητούμενη participation) ξεχάστηκαν από τους Νεοέλληνες, οι οποίοι προτίμησαν να αντιγράψουν τα συστήματα της Εσπερίας χωρίς να κάνουν εκλογή και χωρίς να διατηρήσουν ό,τι καλό είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους των». Τάδε έφη Μαρίνος στις 28 Μαρτίου 1974, ως προϊόν – συμπέρασμα μιας εργασίας με δύο χιλιάδες πεντακόσιες βιβλιογραφικές αναφορές. Οφείλω να καταγράψω ότι μοναδική δυσμενής κριτική, από τη σκοπιά του ιστορικού και διαλεκτικού υλισμού, που κηρύσσει τον ανειρήνευτο ταξικό αγώνα ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, ήταν αυτή του Δήμου Θεσπρωτού (στην εφ. «Αυγή» της 4-10-1977), ενώ η ίδια την κατέταξε «στον κατάλογο των καλυτέρων βιβλίων για το έτος 1977» (φ. της 22.12.1977). Δεν γνωρίζω αν ο ομότιμος καθηγητής της ιστορίας την παραχάραξε για να συμπορευθεί με την άποψη του Θεσπρωτού και του διαλεκτικού υλισμού. Αν όμως είναι έτσι, τότε πρόκειται για άποψη πολιτική και όχι ιστορική. 

Καταλήγοντας δεν μπορώ ν’ αποφύγω με πόση οργή άκουγα από το ανιστόρητο πόπολο – ακροατήριο – να λέει:  Πόσα χρήσιμα πράγματα μαθαίνουμε και άλλες τέτοιες προχειρολογίες. Είναι, σχεδόν, ακατόρθωτος ο αγώνας εναντίον του ιστορικού σκοταδισμού. Είναι πολλοί οι σκοταδιστές και οι τολμώντες ελάχιστοι και χωρίς μέσα, χωρίς χρήμα, χωρίς κρατικές θέσεις, χωρίς ΜΜΕ. Σημ. Όποιος έχει τη δυνατότητα στέλνει το σχόλιο αυτό όπου δει και πρωτίστως στο κ. Κρεμμύδα και τον κ. Τσιλιμίδη του ραδιοφώνου REAL FM. Η σιωπή σημαίνει συνενοχή στο κατρακύλισμα της πατρίδας και της κοινωνίας και της παιδείας.

Π.Λ.ΠΑΠΑΓΑΡΥΦΑΛΛΟΥ 
Αθήνα 26/05/2016

Υποθήκες από το πολίτευμα της Σπάρτης:
-«Ο Λυκούργος δίδασκε πως μεγάλη επίδραση στην ανάπτυξη της ανδρείας έχουν τη συνήθεια, η παιδεία, το μάθημα και ο τρόπος ζωής».
-«Ο Αριστοτέλης έγραφε για τους Σπαρτιάτες πως δεν επιτρέπεται να θεωρεί κανείς ότι ένας πολίτης ανήκει στον εαυτό του, αλλά όλοι πιστεύουν πως όλοι ανήκουν στο κράτος, αφού ο καθένας είναι μέρος του και η φροντίδα για τον ένα πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τη φροντίδα για το σύνολο».
-«Όλη η φροντίδα των Σπαρτιατών επικεντρωνόταν στην εκπαίδευση των νέων και αυτό το έκαναν για το καλό του κράτους».
-«Η καλλιέργεια της φυλετικής καθαρότητας και η παιδεία ήταν αλληλοσυμπληρούμενες και αδιαχώριστες μεταξύ τους έννοιες».


ΣΗΜ. Τα παραθέματα αντλούνται από το έργο του Γερμανού καθηγητού T. Brake: «H πολιτική εκπαίδευση των Σπαρτιατών» εκδ. β’ από “Το αντίδοτο”, Καλαμάτα 2014.

Οικονομία, covid business , ενεργειακή κρίση- Με τον Ζάκη Πολυζωίδη